Đau quặn bụng vùng thượng vị và 10 bệnh lý nguy hiểm

Đau quặn vùng thượng vị có thể là dấu hiệu báo trước nhiều bệnh lý khác nhau liên quan đến hệ tiêu hóa, tim mạch. Vậy những bệnh này là gì? Cách điều trị như thế nào? Hãy cùng Tràng Phục Linh tìm hiểu nhé.

Nguyên nhân gây đau quặn bụng vùng thượng vị

Trước khi tìm hiểu nguyên nhân đau thượng vị, chúng ta cần hiểu rõ vùng thượng vị là vùng nào. Trên thực tế, vùng thượng vị là vị trí nằm giữa 2 bên xương sườn, dưới xương ức và trên rốn. Khu vực này tập trung nhiều cơ quan quan trọng của cơ thể, bao gồm thực quản, dạ dày, gan, một phần của tụy, tá tràng và đại tràng.

Do đó, đau vùng thượng vị là đau vùng dưới xương ức bên trái, trên rốn và giữa 2 bên xương sườn. Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau; từ việc ăn quá no, tiêu thụ thức ăn chứa nhiều dầu mỡ đến các bệnh lý như trào ngược dạ dày thực quản, nhồi máu cơ tim, viêm tụy cấp…

Rối loạn tiêu hóa hay chứng khó tiêu

Chứng khó tiêu thường xảy ra sau khi ăn, có thể gây đau quặn bụng vùng thượng vị hoặc cảm giác khó chịu ở bụng trên. Cơ thể có biểu hiện đầy hơi, chướng bụng và cảm giác no dù chưa ăn nhiều. Những triệu chứng này có thể tồi tệ hơn khi cúi hoặc nằm. Dấu hiệu cảnh báo chứng khó tiêu/rối loạn tiêu hóa bao gồm:

• Cảm thấy đầy bụng, đầy hơi.
• Đau tức vùng thượng vị, nhất là sau khi ăn.
• Ợ hơi.
• Buồn nôn.

Viêm dạ dày

Viêm dạ dày là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng đau quặn vùng thượng vị dạ dày. Bệnh xảy ra khi lớp niêm mạc dạ dày bị viêm do vi khuẩn, rối loạn hệ thống miễn dịch hoặc tổn thương liên tục trong dạ dày. Viêm dạ dày có thể xảy ra đột ngột (cấp tính) gây những cơn đau quặn khó chịu hoặc xuất hiện từ từ theo thời gian (mạn tính). Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra như uống nhiều rượu, sử dụng thuốc chống viêm không steroid,…

Các triệu chứng điển hình của viêm dạ dày như:

• Đau thượng vị từng cơn, có thể giảm hoặc nặng hơn sau khi ăn.
• Buồn nôn, nôn.
• Cảm giác đầy bụng trên.

Viêm đại tràng

Viêm đại tràng gây đau bụng vùng thượng vị

Viêm đại tràng là tình trạng viêm niêm mạc đại tràng. Tùy theo vị trí, mức độ của bệnh mà xuất hiện các triệu chứng khác nhau như đau bụng, khó chịu và mệt mỏi…

Những triệu chứng của viêm đại tràng bao gồm:

• Cơn đau quặn bụng.
• Đau bụng dưới ức
• Mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon miệng.
• Cảm giác giống như bị chuột rút ở vùng bụng.

Xem thêm: Hay đầy bụng có phải viêm đại tràng?

Mang thai

Cảm giác đau tức vùng thượng vị có thể xuất hiện ở nhiều phụ nữ trong giai đoạn mang thai. Nguyên nhân được xác định là bởi hiện tượng trào ngược acid hoặc áp lực mạnh lên thành bụng do thai ngày càng lớn. Tuy nhiên, nếu đau nhiều, đau quặn bụng vùng thượng vị từng cơn liên tục có thể là triệu chứng của tiền sản giật. Vì vậy cần đi khám bác sĩ tìm được nguyên nhân giúp mẹ bầu yên tâm hơn.

Trào ngược dạ dày thực quản

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng chảy ngược dịch acid từ dạ dày lên thực quản. Theo đó, ợ chua là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh, sau đó là đau quặn bụng vùng thượng vị.

Ngoài ra, khi bị trào ngược dạ dày thực quản, người bệnh có thể gặp một số biểu hiện khác có thể kèm theo như:

• Hôi miệng, khàn giọng, ho mạn tính, viêm thanh quản.
• Buồn nôn.
• Khó tiêu.
• Cảm thấy có một khối u trong cổ họng.
• Đau dạ dày từng cơn

Đau từng cơn ở thượng vị do hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích là nguyên nhân dẫn tới triệu chứng đau thượng vị

Hội chứng ruột kích thích (đại tràng co thắt) là các rối loạn chức năng của đại tràng. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng nhiều tới chất lượng cuộc sống; khiến người bệnh lo lắng, mất ngủ.

Triệu chứng thường gặp của hội chứng ruột kích thích bao gồm:

• Co thắt, đau bụng dưới xương sườn ở giữa
• Tiêu chảy xen kẽ táo bón.
• Chướng bụng, đầy hơi.
• Đau rát vùng thượng vị

Viêm thực quản

Viêm thực quản xảy ra khi niêm mạc thực quản bị viêm nhiễm. Các nguyên nhân gây bệnh phổ biến bao gồm: trào ngược acid từ dạ dày lên thực quản, nhiễm trùng, suy giảm miễn dịch… Nếu không được điều trị sớm, viêm thực quản có thể để lại sẹo trên niêm mạc gây nuốt khó, nuốt đau.

Các tác động tiêu cực của viêm thực quản đến người bệnh có thể kể đến như:

• Đau quặn bụng vùng thượng vị.
• Ho dai dẳng, khó nuốt, nôn mửa.
• Nóng rát ở ngực và cổ họng.

Sỏi ống mật chủ

Sỏi ống mật chủ là sự có mặt của một hoặc nhiều viên sỏi trong đường dẫn mật chính ngoài gan. Triệu chứng bao gồm:

• Đau vùng thượng vị buồn nôn
• Vàng da, nước tiểu sậm đầu.

Loét dạ dày tá tràng

Loét dạ dày tá tràng là tình trạng niêm mạc của dạ dày và ruột non bị tổn thương. Bệnh có thể được gây ra bởi vi khuẩn hoặc người bệnh dùng nhiều thuốc chống viêm không steroid.

Triệu chứng nổi bật nhất của bệnh là khó chịu, đau giữa 2 xương sườn và đau thượng vị về đêm. Những cơn đau có thể giảm sau khi ăn. Nếu do loét tá tràng gây ra hoặc nặng hơn nếu bị loét dạ dày. Một số dấu hiệu khác như buồn nôn, nôn mửa, chảy máu (mệt mỏi, khó thở, xanh xao).

Nhồi máu cơ tim cấp tính

Nhồi máu cơ tim cấp tính là tình trạng dòng máu đến cơ tim bị cắt đứt đột ngột, gây tổn thương mô. Thông thường, bệnh sẽ khởi phát do sự tắc nghẽn của một hoặc nhiều động mạch vành.

Dấu hiệu cảnh báo điển hình của cơn đau tim là đau vùng thượng vị lan ra sau lưng hoặc khu vực khác kéo dài hơn vài phút, biến mất và sau đó quay trở lại. Một vài biểu hiện khác có thể kể tới khó thở, chóng mặt, tức ngực, đổ mồ hôi.

Viêm tụy cấp

Viêm tụy cấp là nguyên nhân điển hình gây đau tức bụng vùng thượng vị

Đau quặn từng cơn vùng thượng vị có thể là một trong những dấu hiệu đầu tiên của bệnh viêm tụy cấp. Theo báo cáo, ở Mỹ đã có trường hợp được chẩn đoán mắc cả nhồi máu cơ tim và viêm tụy cấp sau 15 giờ xuất hiện các cơn đau vùng thượng vị (1).

Viêm tụy cấp là tình trạng viêm phát triển rất nhanh ở tụy. Triệu chứng chính là đau bụng vùng thượng vị, có thể xuất hiện nhanh chóng trong vài giờ hoặc sau vài ngày bị viêm. Đặc điểm cơn đau này chính là đau quặn từng cơn, đột ngột và dữ dội hoặc có thể bắt đầu từ cơn đau nhẹ. Chúng trầm trọng hơn sau khi ăn và thường có cảm giác lan ra sau lưng.

Một số biểu hiện khác có thể xuất hiện như:

• Nôn mửa, sốt cao.
• Cảm thấy rất khó chịu.
• Bụng bị chướng lên.

Để hiểu thêm về nguyên nhân gây đau vùng thượng vị, mời bạn tham khảo video dưới đây:

Bị đau quặn từng cơn vùng thượng vị có nguy hiểm không?

Đau vùng thượng vị có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý khác nhau. Nếu bỏ qua triệu chứng này sẽ để lại những hậu quả nguy hiểm.

• Dạ dày từ viêm có thể đưa đến loét, xuất huyết, thủng, từ đó phải phẫu thuật để giải quyết.
• Với những cơn đau tiền sản giật có thể ảnh hưởng tới thai nhi và cả người mẹ.
• Nếu cơn đau là dấu hiệu cảnh báo nhồi máu cơ tim, viêm tụy cấp,…

Xem thêm: Đau quặn bụng bên trái ngang rốn có nguy hiểm không?

Nên làm gì khi bị đau thượng vị? Khi nào cần đi khám?

Điều cần làm đầu tiên khi xuất hiện những cơn đau quặn vùng thượng vị chính là uống một ly nước ấm. Nếu kèm tiêu chảy, đau bụng dưới thì pha thêm một chút gừng, việc này giúp giảm co thắt và làm dịu cơn đau. Sau đó nằm nghỉ, chú ý những triệu chứng xảy ra tiếp theo.

Khi các cơn đau xảy ra đột ngột, dữ dội trong nhiều giờ có thể là triệu chứng cảnh báo của bệnh viêm tụy cấp, nhồi máu cơ tim… cần đi khám ngay. Nếu cơn đau không thuyên giảm, ngắt quãng/kéo dài trong vài ngày hoặc kèm theo một số triệu chứng sau, bạn cũng nên đi khám:

• Đau hoặc tức ngực.
• Đau thượng vị, sau đó lan sang những bộ phận khác.
• Nôn ra máu.
• Khó thở.
• Máu trong phân hoặc phân có màu đen.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị đau quặn vùng thượng vị

Nếu biết được nguyên nhân kết hợp với phương pháp điều trị thích hợp, bệnh tình hoàn toàn có thể cải thiện. Do đó, việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân là vô cùng quan trọng. Cụ thể, bác sĩ cần thực hiện nhiều phương pháp khác nhau để chẩn đoán bệnh, bao gồm:

• Xem xét và cảm nhận tại vị trí đau ở vùng bụng để tìm ra những bất thường như: vết bầm tím, khối u…
• Nghe bụng để tìm âm thanh của ruột và lưu lượng máu qua động mạch chủ.
• Thăm hỏi người bệnh (thời gian xảy ra, triệu chứng khác, đang dùng thuốc gì hay chưa…).

Tùy thuộc vào loại đau của người bệnh, bác sĩ yêu cầu làm thêm các xét nghiệm:

• Kiểm tra thông số của tim để tìm các dấu hiệu tổn thương.
• Chụp X-quang ngực, siêu âm bụng, chụp cắt lớp vi tính CT.
• Nội soi đường ruột kiểm tra thực quản và dạ dày xem có bất thường hoặc chảy máu không.
• Xét nghiệm sinh hóa: máu, nước tiểu, phân.

Nội soi đường ruột nhằm chẩn đoán tình trạng bệnh

Điều trị đau quặn từng cơn vùng thượng vị tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Các phương pháp có thể bao gồm:

• Thực hiện những thay đổi nhỏ trong chế độ ăn hoặc lối sống.
• Sử dụng thuốc không kê đơn hoặc thuốc kê đơn theo chỉ định của bác sĩ.
• Nếu đau thượng vị có liên quan đến bệnh nhiễm trùng, có thể cần kháng sinh.
• Phẫu thuật nếu thực sự nghiêm trọng như trong viêm thực quản, viêm túi mật, loét dạ dày…

Các biện pháp khắc phục đau quặn từng cơn vùng thượng vị tại nhà

Thay đổi lối sống

Đau quặn bụng vùng thượng vị thường là tình trạng phổ biến của chứng khó tiêu và trào ngược acid, do đó có thể cải thiện nếu thực hiện một số nguyên tắc sau:

• Uống nước đầy đủ mỗi ngày.
• Chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày.
• Không nên ăn quá nhanh.
• Tránh nằm xuống ngay khi ăn xong.
• Nằm nghiêng về bên trái giúp ngăn trào ngược và giảm đầy bụng, chướng hơi.
• Khi nằm nên nâng cao phần thân trên.

Ngoài ra, còn có một số thực phẩm nên ăn và không nên ăn để giảm tình trạng đau thượng vị.

Khi đau quặn từng cơn vùng thượng vị nên ăn gì?

Nghệ, mật ong

Nghệ và mật ong có tác dụng rất tốt trong việc cải thiện tình trạng đau tức vùng thượng vị

Nếu cơn đau thượng vị do đau dạ dày thì nghệ chính là biện pháp hỗ trợ giảm đau hiệu quả cho bạn. Trong nghệ chứa hoạt chất curcumin có đặc tính chống viêm, chống oxy hóa, nhanh chóng làm lành các tổn thương. Đồng thời, curcumin trong nghệ còn có khả năng xây dựng lớp màng, tạo hàng rào bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi acid dư thừa.

Mỗi ngày nên bổ sung thêm nghệ vào trong bữa ăn của bạn. Hoặc một cách đơn giản khác là sử dụng bột nghệ kết hợp với mật ong, giúp giảm đau hiệu quả.

Gừng

Nhiều nghiên cứu cho thấy, gừng có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa. Do đó, loại củ này được dùng trong nhiều bệnh lý về dạ dày khác nhau gây nên các biểu hiện đầy hơi, khó tiêu, táo bón, tiêu chảy, đau vùng thượng vị, buồn nôn, nôn (2). Vì vậy, mỗi ngày người bệnh nên uống một cốc trà gừng ấm để giảm co thắt, làm dịu các cơn đau vùng thượng vị và các triệu chứng khác của đường tiêu hóa.

Ngoài ra, một số loại trà dưới đây cũng có công dụng tương tự, người bệnh có thể sử dụng luân phiên nhau mỗi ngày:

• Trà xanh chứa EGCG có tác dụng giảm viêm, chống oxy hóa, bảo vệ lớp niêm mạc, xoa dịu các cơn đau vùng thượng vị.
• Trà hoa cúc với công dụng trung hòa acid dịch vị, cải thiện tình trạng đau rát thượng vị.
• Trà bạc hà ức chế co thắt, giảm đau.

Giấm táo

Giấm táo có khả năng ức chế sản xuất acid trong dạ dày, kháng khuẩn và bổ sung thêm vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Đồng thời bảo vệ niêm mạc đường tiêu hóa khỏi những tổn thương, xoa dịu cơn đau quặn vùng thượng vị.

Mỗi ngày lên pha 1 thìa giấm táo với 250 – 500 ml nước lọc đun sôi để nguội. Nếu là người hảo ngọt, bạn có thể cho thêm mật ong để giúp giảm đau hiệu quả hơn.

Kiêng gì để giảm đau vùng thượng vị?

Caffe đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chứng đau thượng vị

Một số thực phẩm và đồ uống làm tăng nguy cơ đầy hơi, ợ chua, đau vùng thượng vị mà người bệnh cần phải tránh như:

• Đồ uống có ga, cà phê, rượu.
• Thức ăn cay nóng, nhiều mỡ.
• Thực phẩm chế biến sẵn, giàu chất béo bão hòa như xúc xích, lạp sườn…
• Các loại quả chua như chanh, bưởi, xoài…
• Đồ dưa muối.

Ngoài ra, để thúc đẩy quá trình giảm đau thượng vị, người bệnh có thể bổ sung viên uống bảo vệ sức khỏe Tràng Phục Linh PLUS – giải pháp dành riêng cho người bị hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng co thắt từ nhiều loại thảo dược tự nhiên.

Trên đây là tổng hợp về những nguyên nhân chủ yếu gây nên đau quặn bụng vùng thượng vị. Nếu tình trạng đau dữ dội, liên tục trong nhiều giờ, bạn nên đi khám tìm ra nguyên nhân chính xác để có phương pháp điều trị thích hợp.

Tài liệu tham khảo

• https://www.healthgrades.com/right-care/symptoms-and-conditions/epigastric-pain
• https://www.uptodate.com/contents/zh-Hans/image?imageKey=PC%2F106200~PC%2F106199~PC%2F106201~PC%2F106202~PC%2F106204
• (1) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20075580/
• (2) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6341159/