Phúc mạc là gì? Viêm phúc mạc và ung thư phúc mạc có nguy hiểm không?

Phúc mạc là thanh mạc lớn nhất trong cơ thể và có chức năng bao bọc, bảo vệ tất cả các cơ quan trong ổ bụng. Bên cạnh đó, nó còn làm cho cấu trúc các tạng trở nên vững chắc hơn. Tuy nhiên, hiện nay có rất nhiều người thường bị viêm hoặc ung thư phúc mạc. Vậy tình trạng này có nguy hiểm không?

Phúc mạc là gì? Viêm phúc mạc và ung thư phúc mạc có nguy hiểm không?

Phúc mạc là gì?

Phúc mạc là màng thanh mạc lớn nhất trong cơ thể, nó thường bao bọc tất cả các cơ quan trong hố chậu và ổ bụng, lót mặt trong thành bụng, mặt trên hoành chậu hông và mặt dưới cơ hoành. 

Phúc mạc – màng thanh mạc lớn nhất trong cơ thể

Phúc mạc bao gồm 2 lá là phúc mạc thành lót mặt trong thành bụng, thành chậu và phúc mạc che phủ cơ quan và trở thành lớp thanh mạc của cơ quan này. Khoảng không gian giữa phúc mạc tạng thường chứa một ít thanh dịch với mục đích làm giảm sự tiếp xúc giữa các cơ quan. 

Cấu trúc của phúc mạc

Phúc mạc giải phẫu chúng ta sẽ hiểu được cấu trúc liên quan và cấu trúc của phúc mạc. Cụ thể:

Một số cấu trúc liên quan

Ổ bụng là khoang kín giới hạn chung quanh bởi thành bụng, trên là cơ hoành và dưới là đáy chậu. Trong ổ bụng sẽ chứa các cơ quan và phúc mạc. Trong trường hợp bình thường, 2 lá phúc mạc sẽ áp sát nhau và ổ phúc mạc lúc đó sẽ là một khoang ảo.

Trong trường bệnh lý, có dịch, khí tích tụ, máu ta mới có ổ phúc mạc thật sự. Ổ phúc mạc là khoang kín ở nam giới, còn nữ ổ phúc mạc thông với vòi tử cung. Dưới đây là phân loại các tạng chứa trong ổ bụng, cụ thể: 

Cấu trúc liên quan đến ổ bụng – phúc mạc

• Tạng trong ổ phúc mạc: Là buồng trứng và không được phúc mạc che phủ hoàn toàn.
• Tạng trong phúc mạc: Là tạng được che phủ các mặt gần hết bởi phúc mạc, chẳng hạn như gan, dạ dày, lách,… 
• Tạng ngoài phúc mạc: Là những cơ quan nằm ở thành sau ổ bụng như thận, ở chậu hông như tử cung và bàng quang,… 
• Tạng bị thành hóa: Là tạng nguồn gốc phôi thai nằm 
• Là tạng nguồn gốc phôi thai nằm trong phúc mạc, nhưng trong quá trình phát triển trở thành ngoài phúc mạc như tụy, tá tràng, kết tràng lên, kết tràng xuống. 

Các cấu trúc của phúc mạc

Như đã trình bày ở trên về phúc mạc thành và phúc mạc tạng, vẫn còn có một số cấu trúc trung gian và không thuộc định nghĩa của 2 lá phúc mạc trên. Qua các cấu trúc trung gian này, thần kinh, mạch máu và bạch mạch đi vào các cơ quan trong ổ phúc mạc. 

Cấu trúc của phúc mạc

• Mạc treo: Là hai lá phúc mạc treo ống tiêu hóa vào thành bụng, giữa 2 lá là mạch máu đến ruột non, thần kinh và bạch mạch. 
• Dây chằng: Là 2 nếp phúc mạc đi phúc mạc thành đến phúc mạc tạng của cơ quan không thuộc ống tiêu hóa. Chẳng hạn như dây chằng vành, dây chằng liềm.
• Mạc nối: Gồm 2 lá phúc mạc nối các tạng với nhau là mạc nối lớn và mạc nối nhỏ. 

Cấu tạo và chức năng của phúc mạc

Cấu tạo phúc mạc

Phúc mạc có cấu tạo bởi 2 lớp chính gồm:

• Lớp thanh mạc: Là bề mặt phúc mạc được tạo bởi một lớp tế bào thượng bì vảy, lớp tế bào làm cho phúc mạc trơn láng, óng ánh. Mặt khác, lớp thượng bì này còn tiết dịch làm ướt phúc mạc. Do chấn thương hay viêm phúc mạc làm cho lớp thượng mô bị thương tổn, các tạng bị dính, cản trở hoạt động, đặc biệt là đối với ruột non. 
• Tấm dưới thanh mạc: Là lớp mô sợi liên kết và có độ đàn hồi cao, nhờ lớp này mà phúc mạc mới vững chắc che chở được các cơ quan. 
• Kích thước của phúc mạc khá lớn, tuy nằm trong ổ bụng nhưng lại có nhiều nếp gấp. Diện tích cũng tương đương với diện tích da của cơ thể. 

Giải phẫu phúc mạc

Chức năng

Phúc mạc có những chức năng chính sau:

• Bao bọc các tạng, che chở và vững chắc cấu trúc của các tạng.
• Giúp ruột di chuyển dễ dàng trong ổ bụng, nhờ một ít thanh dịch trong ổ phúc mạc.
• Có tác dụng đề kháng với nhiễm trùng, mạc nối có vai trò cô lập vây quanh các ổ nhiễm trùng.
• Hấp thu nhanh nhờ bề mặt rộng với ước khoảng bằng diện tích da của cơ thể.
• Dự trữ mỡ do mỡ nằm ở giữa các mạc nối.

Phân khu ổ bụng

Các nếp phúc mạc thường chia ổ bụng ra làm từng khu, các mạc nối quay trong ổ phúc mạc sẽ tạo nên túi mạc nối. Mạc treo kết tràng ngang chia ổ phúc mạc làm 2 tầng: 

Tầng trên mạc treo kết tràng ngang

Gồm dạ dày, gan, lách, tụy, tá tràng, dây chằng liền gan chia làm 2 ô gọi là ô dưới hoành phải và ô dưới hoành trái. Ô dưới hoành phải hoặc ô dưới hoành trái. Ô dưới hoành phải hoặc ô gan phải thông xuống dưới theo rãnh kết tràng trái. Ô dưới hoành trái hoặc ô gan trái, thông với ô lách, ô dạ dày. 

Phân khu ổ bụng

Tầng dưới mạc treo kết tràng ngang

Chủ yếu có hồi tràng và hỗng tràng, mạc treo ruột non chạy chếch từ trái sang phải, từ trên xuống dưới chia tầng dưới ra làm 2 ô: trái và phải. 

Sinh lý bình thường của ổ phúc mạc 

Nhìn chung lá phúc mạc được che phủ liên tục bởi các tế bào biểu mô dẹt. Trong điều kiện bình thường, ổ phúc mạc có khoảng 30ml dịch màu vàng với tỷ trọng 1,1016 và lượng protein dưới 30g/l dưới 300 bạch cầu/ml chủ yếu là các đại thực bào, độ điện giải giống như huyết tương và lượng dịch này giúp cho các tạng di chuyển dễ dàng hơn.

Sinh lý của ổ phúc mạc

Khi có tác nhân xâm nhập vào ổ phúc mạc (vi khuẩn hay hóa học) thì phúc mạc sẽ phản ứng lại dưới ba dạng:

• Phản ứng của các đại thực bào tiêu diệt tác nhân tại chỗ;
• Hệ tĩnh mạch cửa chuyển tác nhân tới các tế bào Kupffer ở gan;
• Hệ bạch mạch. 

Viêm phúc mạc là gì?

Viêm phúc mạc là một màng như lụa trải bên trong thành bụng và phủ các cơ quan trong bụng. Nó thường gây ra bởi sự nhiễm khuẩn hoặc nhiễm nấm. Viêm phúc mạc có thể là hậu quả của bất kỳ sự vỡ/ thủng hoặc nó cũng có thể là biến chứng của tình trạng bệnh lý khác.

Viêm phúc mạc

Viêm phúc mạc đòi hỏi người bệnh cần được chăm sóc y tế ngay lập tức để chống nhiễm trùng và nếu cần thiết là điều trị bất kỳ bệnh lý nền tảng gây ra tình trạng viêm phúc mạc. Phương pháp để điều trị bệnh viêm phúc mạc thường bao gồm kháng sinh, và trong vài trường hợp thì có thể phải phẫu thuật. 

Nếu không được chữa trị kịp thời thì viêm phúc mạc có thể dẫn đến bệnh cảnh nghiêm trọng, sự nhiễm trùng toàn thân có khả năng đe dọa tính mạng của người bệnh. 

Phân loại viêm phúc mạc

Tùy thuộc vào từng cách phân loại mà viêm phúc mạc sẽ được phân thành những loại sau:

Dấu hiệu bệnh viêm phúc mạc

Một số dấu hiệu và triệu chứng của bệnh viêm phúc mạc gồm:

• Đau bụng, chướng bụng hoặc có thể nói là một cảm giác căng phồng của bụng;
• Buồn nôn và nôn;
• Tiêu chảy;
• Chán ăn;
• Giảm lượng nước tiểu;
• Khát nước;
• Bí trung tiện hoặc đại tiện;
• Mệt mỏi;
• Nếu đang điều trị bằng lọc màng bụng thì triệu chứng viêm phúc mạc sẽ kèm theo: dịch lọc đục và có những đốm trắng, sợi hoặc nốt (fibrin) trong dịch lọc.

Nguyên nhân viêm phúc mạc

Viêm phúc mạc là một tình trạng viêm nhiễm của lớp màng lót ổ bụng. Nó có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra bệnh viêm phúc mạc

• Nhiễm trùng: Viêm phúc mạc do nhiễm trùng là nguyên nhân phổ biến nhất. Nhiễm trùng có thể do vi khuẩn, virus hoặc nấm gây ra.
• Biến chứng của phẫu thuật đường tiêu hóa do việc sử dụng những ống nuôi ăn, các thủ thuật rút dịch ổ bụng (chọc dò ổ bụng), hoặc hiếm hơn là biến chứng của nội soi đại tràng hoặc nội soi tiêu hóa.
• Loét dạ dày, ruột thừa vỡ, thủng đại tràng: Bất kỳ tình trạng nào vừa nói đều có thể khiến vi khuẩn lọt vào khoang phúc mạc thông qua lỗ thủng trên ống tiêu hóa.
• Viêm tụy: Viêm nhiễm của tuyến tụy bị biến chứng do nhiễm trùng có thể dẫn tới tình trạng viêm phúc mạc nếu vi khuẩn lan ra bên ngoài tuyến tụy.
• Viêm túi thừa đại tràng: Sự nhiễm trùng của các túi phồng nhỏ trên đường tiêu hóa có thể là nguyên nhân của viêm phúc mạc nếu một trong những túi đó vỡ ra làm các chất thải của đường tiêu hóa tràn ra khoang bụng.
• Tổn thương hoặc vết thương có thể là nguyên nhân của viêm phúc mạc. Bởi nó làm vi khuẩn hoặc chất hóa học từ các phần khác của cơ thể vào trong khoang phúc mạc.
• Viêm phúc mạc nguyên phát thường xảy ra do các biến chứng của bệnh gan, xơ gan. Xơ gan tiến triển tạo ra một lượng lớn dịch bên trong khoang (dịch báng). Và sự tích tụ dịch này chính là điều kiện thuận lợi cho sự nhiễm vi khuẩn. 

Biến chứng

Nếu không điều trị bệnh viêm phúc mạc kịp thời có thể gây ra tình trạng nhiễm trùng ngoài khoang. Cụ thể:

Tỷ lệ tử vong của bệnh viêm phúc mạc lên tới 60 – 70%

Viêm phúc mạc là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm khuẩn trong ổ bụng, có nhiều loại vi khuẩn, độc tính của chúng rất cao, trong khi đó diện tích của phúc mạc (màng bụng) rất rộng nên khả năng hấp thu chất độc từ các tạng rỗng (dạ dày, ruột…) tràn vào, độc tố (do vi khuẩn tiết ra) rất nhanh dễ dẫn đến sốc và nhiễm độc (sốc nhiễm trùng).

Bệnh nặng còn do sự dễ lây lan khắp ổ bụng bởi nhu động ruột (ruột co bóp đẩy các chất bẩn đi vào ổ bụng).

Có thể nói viêm phúc mạc là bệnh lý ngoại khoa nặng và tỉ lệ tử vong cao. Do vậy, khi có biểu hiện bất thường người bệnh cần thăm khám để có phương pháp điều trị sớm nhất. 

Ung thư phúc mạc là gì?

U phúc mạc là gì? – Ung thư phúc mạc là căn bệnh ung thư hiếm gặp, bệnh ung thư phúc mạc thường phát hiện ở giai đoạn nặng, bởi các triệu chứng không rõ ràng ở giai đoạn sớm và khó chẩn đoán. 

Hình ảnh ung thư phúc mạc

Phân loại ung thư phúc mạc

Ung thư phúc mạc có 2 loại là ung thư phúc mạc nguyên phát và ung thư phúc mạc thứ phát. Cụ thể:

• Ung thư phúc mạc nguyên phát

Ung thư phúc mạc nguyên phát là tình trạng ung thư phát triển bắt đầu ở phúc mạc và thường chỉ xảy ra ở phụ nữ và hiếm khi xảy ra ở nam giới. Một dạng hiếm gặp của ung thư phúc mạc và thường chỉ xảy ra ở phụ nữ và hiếm khi xảy ra ở nam giới. 

Một dạng hiếm gặp của ung thư phúc mạc nguyên phát chính là u trung biểu mô phúc mạc ác tính peritoneal malignant mesothelioma.

• Ung thư phúc mạc thứ phát

Ung thư phúc mạc thứ phát hay còn gọi là ung thư di căn phúc mạc. Nó thường bắt đầu từ ung thư nguyên phát ở các tạng trong ổ bụng, sau đó di căn đến phúc mạc như ung thư ống dẫn trứng, ung thư buồng trứng, ung thư dạ dày, ung thư trực tràng, ung thư đại tràng, ung thư bàng quang,….

Ung thư phúc mạc thứ phát có thể xảy ra ở cả nữ và nam và chiếm tỷ lệ cao hơn so với ung thư phúc mạc nguyên phát. Tế bào ung thư di căn sẽ cùng loại với các tế bào ung thư ở vị trí khởi phát.

Nguyên nhân của ung thư phúc mạc cùng các yếu tố nguy cơ

Hiện nay, chưa xác định rõ được nguyên nhân của bệnh ung thư phúc mạc. Dưới đây là một số yếu tố nguy cơ dẫn đến ung thư phúc mạc gồm: 

Béo phì cũng là nguyên nhân gây ung thư phúc mạc

• Tuổi: Nguy cơ mắc ung thư phúc mạc sẽ tăng theo độ tuổi;
• Di truyền: Người có tiền sử gia đình bị ung thư buồng trứng, phúc mạc hoặc người có đột biến gen BRCA1 và BRCA2.
• Liệu pháp Hormone: Thực hiện các liệu pháp hormone sau mãn kinh cũng có khả năng làm tăng nhẹ nguy cơ mắc bệnh ung thư phúc mạc.
• Béo phì, thừa cân.
• Lạc nội mạc tử cung.

Triệu chứng ung thư phúc mạc gồm những gì?

Triệu chứng của bệnh ung thư phúc mạc sẽ phụ thuộc vào loại cũng như giai đoạn bệnh. Trong giai đoạn sớm, người bệnh có thể không có triệu chứng gì, hoặc có các triệu chứng rõ ràng xảy ra, bệnh thường đã tiến triển. Dưới đây là những triệu chứng ung thư phúc mạc: 

Dấu hiệu, triệu chứng cần biết về ung thư phúc mạc

• Chướng bụng, đau, bụng phình to và cảm giác áp lực ở vùng bụng hoặc xương chậu;
• Lúc nào cũng có cảm giác no, ngay cả sau bữa ăn nhẹ;
• Tiêu chảy hoặc buồn nôn;
• Táo bón;
• Ăn mất ngon;
• Đi tiểu thường xuyên;
• Tình trạng tăng/ giảm cân không rõ nguyên nhân;
• Chảy máu âm đạo, trực tràng bất thường;
• Đau lưng, mệt mỏi.

Khi bệnh ung thư phúc mạc đã tiến triển, dịch nhầy có thể tích tụ trong khoang bụng (cổ trướng) và gây ra tình trạng nôn mửa, buồn nôn, khó thở, mệt mỏi, đau bụng. Ở giai đoạn cuối, có thể có tình trạng tắc nghẽn hoàn toàn ruột, đau bụng, tiết niệu, không thể ăn uống hoặc nôn mửa.

Viêm và ung thư phúc mạc là bệnh lý nguy hiểm cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Do vậy, khi có các biểu hiện và triệu chứng bất thường, bạn cần đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị sớm nhất.