Tiêu chảy ở người già và cách phòng trị hiệu quả

Người già có hệ miễn dịch và tiêu hóa hoạt động kém hơn, vì vậy họ rất dễ mắc các chứng bệnh liên quan đến đường ruột. Đặc biệt là vào thời tiết nắng nóng, các mầm bệnh sinh sôi, phát triển, tạo điều kiện cho tiêu chảy hoành hành. Để người cao tuổi có một cuộc sống khỏe mạnh, cần có biện pháp khắc phục và điều trị chứng bệnh này kịp thời.

Nguyên nhân gây tiêu chảy ở người già

Do chức năng đường ruột suy giảm

Khi tuổi cao, chức năng hệ tiêu hóa ngày một suy giảm, người già thường cảm thấy khó nhai, nuốt hơn, ăn uống kém ngon miệng. Dịch tiêu hóa trong đường ruột tiết ra chậm hơn và lượng ít hơn so với người trẻ. Đường ruột kém hấp thu hơn hẳn, thức ăn vận chuyển qua đường ruột chậm lại, bởi vậy người già thường dễ bị đầy hơi, chướng bụng sau khi ăn, thậm chí là tiêu chảy.

Do vi khuẩn, ký sinh trùng

Vi khuẩn và ký sinh trùng – Thực phẩm hoặc nước bị nhiễm vi khuẩn và ký sinh trùng có thể gây ra bệnh tiêu chảy truyền nhiễm. Nguyên nhân này rất hay xảy ra với những người đi du lịch đến các nước khác, ăn đồ lạ, mất vệ sinh hoặc uống nguồn nước không sạch.

Do bệnh lỵ

❎ Lỵ trực khuẩn do vi khuẩn Shigella gây ra với các triệu chứng như:

• Đau bụng quặn
• Mót rặn, đi ngoài phân lỏng nhiều lần, phân có lẫn máu hoặc chất nhầy
• Lên cơn sốt

Triệu chứng này thường xuất hiện từ 1 – 3 ngày sau khi người bệnh bị nhiễm trùng.

❎ Lỵ do amip gây ra các triệu chứng như sau:

• Đau bụng và đau khi đi đại tiện
• Buồn ói
• Ớn lạnh, sốt
• Tiêu chảy (có thể kèm theo máu, mủ hoặc chất nhầy)

Nếu amip xuyên qua thành ruột, chúng có thể lan vào máu và lây nhiễm các cơ quan khác. Các amip có thể tiếp tục sống trong vật chủ của người sau khi các triệu chứng đã biến mất. Sau đó, các triệu chứng có thể tái phát khi hệ thống miễn dịch của người đó bị yếu.

❎ Lỵ do vi khuẩn Yesinia Enterocolica

Nguồn gây bệnh thường từ nước, thức ăn bị ô nhiễm như sữa, rau, thịt gây viêm dạ dày, ruột hoặc viêm hạch mạc treo.

Khi bị nhiễm khuẩn, người bệnh có các biểu hiện như:

• Đau bụng dữ dội
• Tiêu chảy và phân có máu.
• Có sốt

❎ Do vi khuẩn Salmonella (nhiễm độc thức ăn)

Khi thức ăn bị nhiễm khuẩn, người già thường dễ bị tiêu chảy. Một số loại thức ăn chứa vi khuẩn có khả năng đột nhập vào niêm mạc ruột và gây bệnh như Salmonella là bệnh thường gặp nhất.

Trong vòng từ 12 – 36 giờ sau khi ăn, người bệnh thấy có dấu hiệu:

• Sốt đột ngột
• Đau bụng thượng vị hoặc quanh rốn
• Không mót rặn, tiêu chảy nhiều lần, phân thối, nhiều nước.
• Phân đôi khi có nhầy, máu, gần giống với phân do hội chứng lỵ
• Trường hợp nặng có rối loạn điện giải do mất nước (môi khô, mắt trũng, khát nước)

Nếu không chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong do truỵ mạch.

Ăn phải thức ăn có chứa độc tố của vi khuẩn đã hình thành sẵn trong thức ăn và chính độc tố này gây bệnh… Các biểu hiện tiêu chảy nhiều lần trong ngày, đau bụng, không sốt, buồn nôn và nôn. Nếu không điều trị kịp thời sẽ dẫn đến tình trạng mất nước và tử vong.

❎ Chứng tiêu chảy do tả

Vi khuẩn Vibrio cholerae là nguyên nhân gây ra chứng tiêu chảy do tả. Đây là một loại vi khuẩn hình cong dấu phẩy, không sinh nha bào, chuyển động nhanh nhờ có lông, vi khuẩn này không bắt màu gram. Nó có thể tồn tại lâu trong thực phẩm, đất ẩm hay nước.

Các biểu hiện lâm sàng thường gặp như:

• Đầy bụng
• Sôi bụng
• Tiêu chảy liên tục (phân lỏng, sau toàn nước)
• Phân đục như nước vo gạo
• Có thể rơi vào tình trạng mất 5 – 10 lít nước/ngày.
• Nôn mửa ra thức ăn, sau là nước vàng, nước xanh rất đắng.
• Người mệt lả
• Chuột rút
• Không đau bụng
• Không sốt

Do những biểu hiện này nên người già hay chủ quan và để bệnh trở nên nặng hơn. Có thể dẫn tới tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Hơn nữa, bệnh có thể gây dịch, đối tượng cảm nhiễm là tất cả mọi người, trong đó trẻ em và người già dễ mắc nhất.

❎ Tiêu chảy do E. Coli

Tiêu chảy ở người già còn do các chủng của Escherichia Coli (E. Coli), có 3 chủng có thể gây tiêu chảy xâm nhập với hội chứng lỵ đau quặn, mót rặn và phân lỏng máu mũi, gồm E.Coli gây bệnh lý ruột; E.Coli độc tố xâm nhập ruột; E.Coli độc tố gây chảy máu ruột.

➤ Nói chung, mặc dù các tác nhân gây bệnh là khác nhau, nhưng triệu chứng tiêu chảy lại khá giống nhau. Vì vậy, muốn biết chính xác thì phải xét nghiệm mẫu phân của người bệnh mới tìm ra được.

➤ Người già bị tiêu chảy được điều trị bằng kháng sinh đặc hiệu nhưng cần chú ý đến hiện tượng kháng kháng sinh của vi khuẩn.

Do virus

Các loại virus gây tiêu chảy bao gồm rotavirus, norovirus và adenovirus. Norovirus rất dễ lây lan là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh dịch tiêu chảy, chẳng hạn như những bệnh xảy ra trên tàu du lịch, và tại các viện dưỡng lão, trường học và các cơ sở chăm sóc ban ngày.

Các nguyên nhân khác

Không dung nạp Lactose – Một số người cao tuổi gặp khó khăn trong việc tiêu hóa lactose – một loại đường có trong sữa và các sản phẩm từ sữa khác, có thể bị tiêu chảy sau khi tiêu thụ chúng. Không dung nạp Lactose có thể trở nên tồi tệ hơn theo tuổi tác do nồng độ enzyme giúp tiêu hóa đường sữa thấp hơn.

Rối loạn tiêu hóa – Hội chứng ruột kích thích (IBS), bệnh Crohn, viêm loét đại tràng và bệnh celiac là một trong những bệnh liên quan đến tiêu chảy mãn tính ở người già.

Thuốc – Một số loại thuốc có thể làm đảo lộn đường ruột và gây tiêu chảy, phổ biến nhất là thuốc kháng sinh, làm xáo trộn sự cân bằng tự nhiên của vi khuẩn đường ruột. Các loại thuốc khác có thể dẫn đến tiêu chảy là thuốc ung thư và thuốc kháng axit có magiê.

Điều trị bệnh tiêu chảy ở người cao tuổi

Nếu không được điều trị, tiêu chảy có thể dẫn đến mất nước, có thể đe dọa đến tính mạng, đặc biệt là ở người cao niên có hệ miễn dịch yếu. Nếu người thân yêu của bạn bị tiêu chảy, hãy cẩn thận với các dấu hiệu mất nước như:

Trong hầu hết các trường hợp, tiêu chảy ở người cao tuổi được điều trị tại nhà bằng cách bù đắp lượng nước và điện giải bị thiếu hụt. Bằng cách:

• Nếu mất nước nhẹ, bồi phụ nước bằng đường uống khi còn uống được, thường dùng Oresol hoặc có thể dùng nước cháo, nước sôi để nguội pha ít muối và đường vừa đủ.
• Nếu mất nước nặng, khi lượng nước mất lớn hơn 5% trọng lượng cơ thể hoặc khi uống không có kết quả thì phải bù nước bằng truyền tĩnh mạch. Tổng số dịch truyền trong 24 giờ sẽ bao gồm trọng lượng cơ thể bị hao hụt và nhu cầu nước bình thường mỗi ngày.

Dịch truyền chủ yếu là dung dịch mặn, ngọt đẳng trương. Nếu hạ kali máu phải bù kali. Kháng sinh được chỉ định cho những bệnh nhân có dấu hiệu tiêu chảy xâm nhiễm (có bạch cầu trong phân) hoặc những bệnh nhân có tổn thương đáp ứng miễn dịch. Đối với lỵ trực khuẩn, Salmonella, E.coli, sử dụng các kháng sinh.

Tùy theo nguyên nhân gây bệnh mà sử dụng thuốc trị tiêu chảy theo chẩn đoán và điều trị của bác sĩ. Người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng bất cứ loại thuốc nào.

Trong quá trình chăm sóc người bệnh tiêu chảy tại nhà, nên tránh các loại thực phẩm dễ gây đầy hơi (như các loại rau bắp cải, súp lơ), những thực phẩm có tính kích thích (đồ cay, nóng, rượu, bia…) hay thực phẩm tanh sống.

Phòng ngừa chứng tiêu chảy ở người cao tuổi

Phòng ngừa tiêu chảy ở người già là vấn đề cần được lưu tâm, để tránh ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Sau đây là những lưu ý quan trọng để phòng bệnh:

• Thức ăn cần được nấu chín kỹ.
• Rửa tay thường xuyên sau khi đi vệ sinh, hắt hơi, ho, xì mũi, trước và sau khi chuẩn bị thức ăn, và sau khi xử lý thịt chưa nấu chín. Nên dùng xà bông diệt khuẩn để rửa tay, chà hai bàn tay với nhau trong ít nhất 20 giây để bọt xà phòng có thể tiêu diệt vi khuẩn bám trên da tay.
• Không sử dụng rượu bia hay các chất kích thích khác
• Sử dụng dầu ăn khi chế biến, thay cho mỡ động vật
• Không ăn gia vị cay nóng, đồ ăn quá ngọt
• Không ăn thức ăn ở vỉa hè, quán bán hàng rong.
• Không ăn đồ tanh sống dạng gỏi, tái
• Tránh ăn nhiều các loại thịt đỏ khó tiêu như thịt trâu, thịt bò. Thay vào đó, cung cấp một số chất đạm dễ tiêu cho cơ thể như tôm, cá, thịt lợn…
  hi ăn nên tránh vừa ăn vừa nói chuyện hoặc vừa xem ti vi sẽ dễ gây sặc, nghẹn..,.
• Trái cây trước khi ăn phải được rửa sạch, ngâm nước muối và gọt vỏ.
• Ăn nhiều chất xơ, rau xanh, ngũ cốc, đu đủ, chuối, cam
• Một số món cháo tốt cho người bị tiêu chảy
• Nếu bạn đi du lịch xa, cần đặc biệt chú ý giữ gìn vệ sinh và cẩn trọng trong vấn đề ăn uống với các món ăn địa phương.
• Không nên dùng thuốc tùy tiện khi có dấu hiệu tiêu chảy, khi đó việc điều trị sẽ trở nên khó khăn hơn.
• Người cao tuổi cần giữ trạng thái tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, cáu giận, ảnh hưởng tới sức khỏe đường ruột. Bên cạnh đó, rèn luyện thế chất đều đặn là thói quen tốt giúp cải thiện sức khỏe tổng thể.