Viêm đại tràng không xác định là gì? Có nguy hiểm không?

Viêm đại tràng không xác định là thuật ngữ được dùng để chỉ các trường hợp mắc bệnh viêm ruột (IBD) khó phân biệt được là viêm đại tràng hay bệnh Crohn. Với các triệu chứng khó chịu trên đường tiêu hóa, bệnh lý này không chỉ gây phiền toái cho người bệnh mà còn có nguy cơ dẫn tới các biến chứng nguy hiểm. Có thể căn bệnh này còn mới lạ với nhiều người, mời bạn đọc theo dõi bài viết sau đây để tìm hiểu thêm thông tin nhé.

Viêm đại tràng không xác định là gì?

Viêm ruột (Inflammatory Bowel Disease – IBD) là nhóm bệnh lý viêm mãn tính ở ruột, được phân thành 2 loại chính là viêm đại tràng và bệnh Crohn. Hai bệnh này được phân biệt dựa trên sự kết hợp của kết quả lâm sàng, mô học, nội soi và X quang. Tuy nhiên, 10-15% trường hợp viêm ruột có đặc điểm trùng lặp của hai bệnh lý này nên khó phân loại, được xếp vào nhóm viêm đại tràng không xác định.

Chẩn đoán viêm đại tràng không xác định có thể là chẩn đoán tạm thời, các bệnh nhân sẽ được chẩn đoán phân biệt khi theo dõi thêm.

Dấu hiệu mắc bệnh

Các triệu chứng chung cho bệnh viêm ruột, bao gồm viêm đại tràng không xác định bao gồm:

• Tiêu chảy.
• Mệt mỏi.
• Đau quặn bụng.
• Phân có lẫn máu.
• Giảm cảm giác thèm ăn.
• Sụt cân.

Nguyên nhân gây bệnh

Cho đến nay, người ta vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác gây bệnh viêm đại tràng không xác định. Nguyên nhân được các nhà khoa học phỏng đoán là do vấn đề ở hệ thống miễn dịch của cơ thể. Khi hệ thống miễn dịch của bạn cố gắng chống lại vi rút hoặc vi khuẩn xâm nhập, phản ứng miễn dịch bất thường cũng khiến hệ thống miễn dịch tự tấn công các tế bào trong đường tiêu hóa. Chế độ ăn uống không lành mạnh và tình trạng căng thẳng, stress cũng là yếu tố làm tăng nặng tình trạng bệnh.

Các yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh viêm đại tràng không xác định bao gồm:

• Tuổi tác: Phần lớn những người mắc viêm đại tràng không xác định phát bệnh sớm, được chẩn đoán khi còn trẻ, thường là trước 30 tuổi. Tuy nhiên, cũng có một số người phát bệnh ở tầm 50 đến 60 tuổi.
• Chủng tộc: Người da trắng có nguy cơ mắc bệnh cao nhất so với các chủng tộc khác.
• Tiền sử gia đình: Bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu bạn có người thân (chẳng hạn như cha mẹ, anh chị em hoặc con cái) mắc bệnh.
• Hút thuốc lá: thuốc lá có thể là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Thuốc kháng viêm không steroid: các thuốc như ibuprofen, naproxen, diclofenac… có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh hoặc làm bệnh trầm trọng hơn ở những người bị viêm đại tràng không xác định.

Viêm đại tràng không xác định có nguy hiểm không?

Một số nghiên cứu cho thấy người bệnh viêm đại tràng không xác định có tuổi khởi phát bệnh trẻ hơn, bệnh lan rộng hơn và tiến triển nặng hơn so với người bệnh viêm loét đại tràng. Bệnh kéo dài nếu không được điều trị phù hợp, có thể dẫn tới các biến chứng nguy hiểm như:

• Ung thư đại tràng: Viêm đại tràng không xác định có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại tràng. Vì vậy, bạn nên hỏi bác sĩ về việc tầm soát ung thư để phát hiện ở giai đoạn sớm.
• Viêm da, mắt và khớp: Khi bạn bị khởi phát cơn viêm cấp tính, một số rối loạn bao gồm viêm khớp (viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp), tổn thương da (vảy nến, viêm khớp vảy nến) và viêm mắt (viêm màng bồ đào).
• Viêm đường mật xơ hóa nguyên phát: Đây là bệnh mạn tính, trong đó tất cả đường mật trong và ngoài gan bị viêm và xơ, dẫn đến hẹp đường mật. Điều này gây tích tụ mật trong gan và gây tổn thương tế bào gan.
• Xuất hiện các cục máu đông: Người bệnh có nguy cơ hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch và động mạch.
• Các ảnh hưởng khác: Việc dùng thuốc kéo dài để điều trị viêm đại tràng có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Chẳng hạn như thuốc corticosteroid có thể làm tăng nguy cơ loãng xương, huyết áp cao…

Chẩn đoán bằng cách nào?

Việc chẩn đoán bệnh lý này gặp nhiều khó khăn, thường sử dụng phương pháp gián tiếp là loại trừ các nguyên nhân khác. Viêm đại tràng không xác định được chẩn đoán thông qua các triệu chứng lâm sàng và kết quả các xét nghiệm cận lâm sàng gồm:

• Nội soi đường ruột/nội soi đại tràng.
• Chụp X quang, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT).
• Sinh thiết, phân tích mẫu bằng kính hiển vi.
• Xét nghiệm phân.
• Xét nghiệm máu.

Tuy nhiên, chẩn đoán viêm đại tràng không xác định có thể là chẩn đoán tạm thời. Khi theo dõi thêm, các bác sĩ có thể chẩn đoán phân biệt, xác định bệnh nhân mắc viêm loét đại tràng hay bệnh Crohn.

Điều trị

Việc chẩn đoán chính xác bệnh lý cụ thể có ảnh hưởng rất lớn đến lựa chọn điều trị của bác sĩ. Nhìn chung, đối với người bệnh viêm đại tràng không xác định, các phương pháp điều trị được đưa ra là sử dụng thuốc hoặc phẫu thuật, kết hợp với việc thay đổi chế độ ăn uống và lối sống.

Sử dụng thuốc

• Thuốc Aminosalicylate (5-ASA): Đây là nhóm thuốc hiệu quả trong kiểm soát viêm. Các thuốc thường dùng trong nhóm này là: Sulphasalazine, Mesalazine, Olsalazine, Balsalazine.
• Thuốc Corticosteroids: Đây là nhóm thuốc kháng viêm có tác dụng toàn thân, được sử dụng để điều trị viêm đại tràng mức độ trung bình hay nặng. Các thuốc thường dùng là prednisolon, budesonide…
• Thuốc điều hòa miễn dịch: Vì viêm đại tràng không xác định là bệnh lý liên quan đến hệ thống miễn dịch, các thuốc điều hòa miễn dịch như azathioprine, 6-mercaptopurine, methotrexate… có hiệu quả điều trị đã được chứng minh trong nhiều nghiên cứu.
• Kháng sinh: Các loại kháng sinh được sử dụng cho người bệnh viêm đại tràng không xác định là metronidazole, ciprofloxacin.
• Thuốc sinh học: Các kháng thể chống lại yếu tố hoại tử khối u (TNF) như infliximab, certolizumab, adalimumab và golimumab rất hữu ích, đặc biệt trong việc ngăn ngừa hoặc làm chậm tái phát sau phẫu thuật.

Phẫu thuật

Trong trường hợp chế độ ăn uống – lối sống cùng với việc sử dụng thuốc không còn hiệu quả, người bệnh viêm đại tràng không xác định có thể được chỉ định phẫu thuật nhằm loại bỏ phần ruột bị tổn thương nếu các biến chứng nghiêm trọng xảy ra như nghẽn ruột, áp xe hoặc xuất huyết.

Chế độ ăn uống và lối sống hợp lý cho người bệnh

Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn uống

Người bị viêm đường ruột thường được các chuyên gia tiêu hóa khuyến khích thực hiện chế độ “ăn ít chất tồn dư”. Cụ thể, người bệnh cần hạn chế các thực phẩm chứa nhiều chất xơ, khó tiêu hóa, gây đầy hơi, khó tiêu. Mục tiêu của chế độ ăn uống này là giảm số lần đi ngoài với lượng phân ít hơn. Điều này giúp cho tình trạng đầy hơi, chướng khí, tiêu chảy, co thắt dạ dày được cải thiện. Bên cạnh đó, người bệnh cần bổ sung thêm các vitamin cần thiết cho cơ thể, ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu hóa.

Tuy nhiên, không phải người viêm đường ruột nào cũng phù hợp với nguyên tắc ăn uống này. Tùy theo từng tình trạng bệnh của mỗi người, bác sĩ sẽ đưa ra lời khuyên về chế độ ăn uống phù hợp nhất.

Nên ăn gì, kiêng gì?

Sau đây là một số thực phẩm tốt cho người bệnh viêm đại tràng không xác định được các chuyên gia đề xuất:

• Uống nhiều nước: Người bệnh cần tích cực bổ sung nước mỗi ngày (1.5 – 2 lít/ngày) để bù lại lượng nước đã mất đi do tình trạng đi ngoài nhiều lần.
• Probiotics: Các loại thực phẩm chứa probiotics (lợi khuẩn) như sữa chua, men vi sinh… đặc biệt là sản phẩm chứa bào tử Bacillus giúp hình thành lớp màng sinh học bảo vệ lớp viêm loét khỏi các tác nhân gây hại, hỗ trợ phục hồi các vết tổn thương trên niêm mạc đại tràng, từ đó giảm triệu chứng.
• Hoa quả, rau xanh: Đây là nguồn cung cấp các vitamin và khoáng chất thiết yếu trong quá trình phục hồi niêm mạc ruột. Không những thế, chúng còn có hàm lượng chất xơ dồi dào giúp quá trình tiêu hóa trở nên dễ dàng hơn.
• Các loại cá: Cá cung cấp acid amin và chất béo bão hòa tốt cho đường ruột, là một thực phẩm rất cần có trong thực đơn của người mắc bệnh viêm đại tràng không xác định.
• Các loại thịt trắng: Các loại thịt trắng bao gồm thịt gà, thịt ngan, thịt ngỗng, cá… Khác với các loại thịt đỏ, thịt trắng dễ tiêu hóa hơn và cung cấp các chất dinh dưỡng tốt cho việc phục hồi đường tiêu hóa ở người bệnh.

Ngược lại, người bệnh nên kiêng một số loại thực phẩm nhất định để tránh làm tăng nặng các triệu chứng và bệnh tiến triển xấu hơn:

• Rượu bia, thuốc lá, cà phê: kích thích niêm mạc đại tràng, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
• Thức ăn chế biến sẵn: các đồ ăn chế biến sẵn thường có một lượng lớn các chất phụ gia có hại, làm tăng nguy cơ mắc bệnh liên quan đến đường ruột.
• Đồ ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ và đồ ăn cay nóng: dù ngon miệng nhưng các món ăn này rất khó tiêu, khiến đường ruột hoạt động quá tải.
• Sữa và các sản phẩm từ sữa: dễ gây ra triệu chứng đau bụng, tiêu chảy, đầy hơi…

Lối sống lành mạnh

Bên cạnh chế độ ăn uống lành mạnh, một lối sống tích cực cũng ảnh hưởng không nhỏ đến tình trạng viêm đại tràng không xác định.

Trước tiên, người bệnh nên hạn chế căng thẳng, tránh các công việc gây nhiều áp lực thần kinh. Khi stress, bạn có thể thư giãn bằng cách tập thiền, hít thở sâu và thả lỏng cơ thể. Nếu các biện pháp trên không hiệu quả, việc tham vấn bác sĩ tâm lý có thể hữu ích.

Tập thể dục thường xuyên có khả năng hỗ trợ người bệnh kiểm soát các triệu chứng của viêm đại tràng, đồng thời nâng cao sức khỏe tinh thần. Các chuyên gia khuyến khích người bệnh tham gia các môn thể thao như chạy bộ, bơi lội, yoga… Trong đó, yoga cho thấy hiệu quả đáng kể vì nó giúp cơ thể thư giãn, cung cấp oxy và tăng lưu thông máu đến hệ tiêu hóa.

Hi vọng bài viết trên đây đã cung cấp cho bạn đọc các thông tin hữu ích về căn bệnh viêm đại tràng không xác định. Với việc thăm khám sớm, tuân thủ điều trị cùng chế độ ăn uống và lối sống hợp lý, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát căn bệnh này.

Tham khảo:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1770507/
• https://academic.oup.com/ibdjournal/article/9/5/324/4718319#108400603
• https://www.merckmanuals.com/professional/gastrointestinal-disorders/inflammatory-bowel-disease-ibd/drugs-for-inflammatory-bowel-disease
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/inflammatory-bowel-disease/symptoms-causes/syc-20353315